Zabezpieczenie roszczeń w sprawie przeciwko Getin Noble Bank

30 września 2022 roku dla wielu frankowiczów pozostanie w głębokiej pamięci. W tym dniu, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, ogłosił, że wobec Getin Noble Bank Spółki Akcyjnej wszczęto procedurę przymusowej restrukturyzacji z uwagi na jego kondycję finansową i zagrożenie dla całego sektora finansowego w Polsce.

Decyzja o przymusowej restrukturyzacji niesie za sobą bardzo niebezpieczne skutki dla kredytobiorców, którzy posiadają swoje zobowiązania w banku w ramach tzw. kredytów pseudowalutowych. W obecnej sytuacji, biorąc pod uwagę niewypłacalność Getin Noble Bank pojawiła się obawa wielu z nich, czy w przypadku procesu sądowego i w konsekwencji – stwierdzenia nieważności zawartej umowy kredytowej – kredytobiorcy odzyskają swoje środki pobrane nienależnie przez dany bank. 

W procesach sądowych dotyczących kredytów frankowych, w których wartość wpłat dokonana przez kredytobiorców na rzecz banku przekroczyła wysokość udzielonego im kredytu, dobrym rozwiązaniem dla zabezpieczenia późniejszych roszczeń frankowiczów jest wydanie przez sąd postanowienia o zabezpieczeniu roszczeń w postaci zwolnienia powodów z obowiązku płatności rat kredytu na czas trwania postępowania sądowego.

Takiego zabezpieczenia udziela sąd rozpoznający sprawę, jeżeli uzna, że

1/ powodowie uprawdopodobnili zasadność roszczeń, 

2/ wykazali interes prawny w tym zabezpieczeniu. 

Najczęściej pojęcie interesu prawnego rozumie się przez spłatę kapitału udzielonego przez bank. Sądy w takim wypadku stoją na stanowisku, że jeżeli kredyt jest już spłacony to nie ma potrzeby dalszej płatności, bo każda z rat zapłaconych ponad udzielony kapitał będzie podlegać zwrotowi po zakończeniu procesu. Sędziowie w postanowieniem o zabezpieczeniu roszczeń wskazują, że w przypadku spłaty kapitału wszystkie dodatkowe płatności są bezpodstawne i nie ma potrzeby dodatkowego wzbogacania banku kosztem kredytobiorcy. 

Wobec wielu rozbieżności interpretacyjnych pojawił się też problem, czy zabezpieczenia udzielane w sprawach przeciwko Getin Noble Bank Spółce Akcyjnej zostają utrzymane w mocy. Zgodnie bowiem z treścią art. 135 ust. 1 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umorzeniu. Nadto, wedle art. 135 ust. 4 ustawy o BFG: W czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego.

Prawnicy banku uważają, że w takim wypadku zabezpieczenia winny upaść. Czy aby na pewno? 

W pierwszej kolejności, należy zwrócić uwagę, że art. 135 ustawy o BFG dotyczy umorzenia postępowań, w których zabezpieczenie skierowane jest do majątku podmiotu w restrukturyzacji. Tymczasem, zabezpieczenie roszczenia niepieniężnego o ustalenie nieważności umowy kredytu poprzez wstrzymanie obowiązku płatności rat kredytu na czas trwania postępowania nie odnosi się stricte do majątku podmiotu w restrukturyzacji. Jest ono formą ochrony interesów majątkowych kredytobiorcy, reguluje prawa i obowiązki stron na czas trwania procesu oraz odnosi się do wierzytelności przyszłych, które jeszcze nie są wymagalne.  

Inaczej sytuacja przedstawiałaby się w sytuacji zabezpieczenia roszczenia pieniężnego w zakresie nadpłaty kredytu, np. poprzez zajęcie wierzytelności na rachunku bankowym Getin Noble Bank S.A. W takim przypadku przepis art. 135 ustawy o BFG znalazłby zastosowanie i postępowanie zabezpieczające nie mogłoby zostać zainicjowane, a trwające powinno ulec umorzeniu. Takie zabezpieczenia zdarzają się jednak niezwykle rzadko. 

To rozumienie przepisu ma bardzo ważne znaczenie praktyczne. Może bowiem uratować sytuacje tych kredytobiorców frankowych, którzy mają nadpłacony kapitał udzielony im przez bank, który w obliczu prawomocnego wyroku może nie posiadać środków na zwrot należnych roszczeń kredytobiorcy. 

Niezależnie od tego odnieść należy się do prawodawstwa unijnego, które stoi nad prawem krajowym w wypadku kolizji norm i w zakresie niezastrzeżonym dla uregulowań konstytucyjnych. Zgodnie bowiem z Dyrektywą 2014/59/UE organy przeprowadzające przymusową restrukturyzację mają prawo jedynie do ograniczenia możliwości egzekucji zabezpieczeń, a nie do umarzania dotychczasowych postępowań, bądź na całkowity zakaz wszczynania nowych postępowań o zabezpieczenie roszczeń.

Zgodnie z art. 70 ust. 1 Dyrektywy 2014/59/UE państwa członkowskie zapewniają, by organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały uprawnienie do ograniczenia zabezpieczonym wierzycielom instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją możliwości egzekucji zabezpieczeń wierzytelności w odniesieniu do wszelkich aktywów tej instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją od chwili publikacji obwieszczenia o ograniczeniu zgodnie z art. 83 ust. 4 do północy w państwie członkowskim, w którym instytucja ta ma siedzibę, dnia roboczego następującego po tym opublikowaniu.

Ta treść dyrektywy stoi w sprzeczności z aktualnym brzmieniem ustawy o BFG, którego treść została przytoczona wyżej. Dyrektywa unijna nie daje bowiem możliwości do zakazywania udzielania zabezpieczeń i odnosi się jedynie do możliwości wykonania zabezpieczeń w drodze egzekucji. 

Biorąc na wzgląd zasadę prymatu prawa unijnego nad prawem krajowym i nakaz stosowania przepisów krajowych zgodnie z wytycznymi unijnymi wydaje się, że zabezpieczenie roszczeń w sprawach frankowych może być wciąż skutecznie stosowane. Tym samym, nie wszystkie sytuacje kredytobiorców frankowych są bez wyjścia i takie rozwiązanie prawne, jakie oferuje zabezpieczenie roszczeń może uratować późniejsze wykonywanie orzeczeń sądowych w przedmiocie nieważności umowy kredytowej zawartej z Getin Noble Bank. 

Konrad Mania

Aplikant adwokacki

Kancelaria Frankowicza